Rüya ve Kontrollü Rüyalar
İnsanlar geçmişten günümüze uykusunda rüya görür ve rüyaların yorumları da birçok insan tarafından yoğun ilgi görür. Rüya görmek uyanık haldeki bilincimizi tamamlayan ögeler içeren önemli bir bilinç durumudur. Rüyalarımız aslında iç dünyamızın yansıması niteliğindedir.
Rüyalar geçmişte mistik temellere dayandırılmıştır ancak aksine rüyaları bilincin bir parçası olarak değerlendirmek gerekir. Şu ana kadar yapılan araştırmalara göre rüya görmede beynin en az iki bölgesinin aktif olduğu bilinmektedir. Bunlar uykunun rüya görülen kısmı olan REM uykusunda aktifliğini yitiren dorsal lateral prefrontal ve prekuneus bölgeleridir. Bu bölgeler etkinliğini yitirdiği için gördüğümüz rüyaların çoğunu unuturuz ( Walker& Stickgold, 2004).
İç dünyanızdaki sesler, fikirler, hisler bilincinizin bir parçasıdır. Uyanık halimiz ile rüyadaki bilincimiz çok farklıdır. Zihnimizden geçen düşünceler, duygular ve davranışlar uykuda farklıdır. Uyku anında beyin kimyasında birtakım değişiklikler meydana gelir. Özellikle uykunun en derin evresi olan non-REM uykusunda sinirsel etkinlik azalmaya başlar yani beyin bölgeleri arasındaki bağlantı azalırken yerel bölgeler daha etkin hale gelir. (Maquet, ve diğerleri, 1996).
Derin uykudan sonra geçilen, uykunun yaklaşık 4/1 ini kapsayan ve rüyaların görüldüğü kısım olan REM uykusunda beyin dalgaları derin uyku halinden çıktığı için uyanıkken ki dalgalara çok benzer. Evreler arası geçişte tüm beyin bölgeleri tekrar etkinleşmez. Seçici etkinleştirme ile beyin bölgelerinin tekrar aktifleşmesi kısa dönem hafızayı değiştirir, böylece rüyalar görülür ve içeriği etkilenir. (Maquet, ve diğerleri, 1996).
KONTROLLÜ RÜYA
Nöronlar beyindeki bilgileri alır aralarında karşılıklı ve sürekli etkileşimler ile yeni nöral ağlar oluşturur. Nöral ağlardaki etkileşim ile rüya imgeleri oluşur. Bu imgeler sadece anılarımız ve arzularımızdan doğmaz, rüya anında oluşan bilgiler de rüyaların içeriğini etkiler. (Cai, Mednick, Harrison, Kanady, & Mednick, 2009)
Beyin rüya esnasında gözler kapalı olmasına rağmen uykuda olduğunun farkındadır ve uyanıkken olduğu gibi görebilir, hissedebilir, duyabilir ve hareket edebilir. (Braun, ve diğerleri, 1997)
Kontrollü rüyada kişi rüyada olduğunun farkındadır. Uyanık haldeki bilinç ile rüya bilincinin karışmasıyla kontrollü rüya görülür. Yani rüyadayken aklı başında olma durumudur. Kontrollü rüyalar üzerine yapılan çalışmalarda kişilerin yatağında yattığının ve rüya gördüğünün farkında olduğu bulunmuştur. İnsanlar uyanıkken bulundukları yeri, parietal lobdaki prekuneus adlı bölgenin çalışmasıyla tespit ederler. REM uykusunda prekuneus bölgesinin suskun olduğu biliniyor. O halde kontrollü rüyalarda bu bölge aktif değilse bu görevi başka bir bölge mi üstlenmiş oluyor ? (Braun, ve diğerleri, 1997)
Bu durum yapılan araştırmalardan edinilen bilgilere göre şöyle açıklanabilir: Rüyada gerçek olmayan uzuvlarımızı gerçekmiş gibi algılarız. Aslında rüyada vücudumuzu göremeyiz sadece hissederiz. Prekuneus sadece fiziksel bedenemizin gerçek dünyadaki yerini tespit etmek için gerekli olduğundan prekuneusu kullanmadan rüyadaki sahnede vücudumuzu hissedebiliriz. Rüyalarda resimler fiziksel vücudun yerini alır yani, beyin resmi vücut olarak algılar. Normal şartlarda rüyada prekuneus çalışmadığı için rüya gören kişiler vücudunun farkında olmazlar fakat kontrollü rüya gören kişilerin REM uykusunda bu bölgeler aktif hale geldiği için, rüyada kontrol başlar. Kontrollü ve normal rüya karşılaştırıldığında kontrollü rüya gören kişilerin beyin kabuğu bağlantılarının daha fazla olduğu ve beyin dalgalarında da artış olduğu görülür. (Braun, ve diğerleri, 1997)
Kontrollü rüyanın kendi içinde bazı dereceleri vardır. Her zaman kişi rüyada olduğunun farkındadır ama bundan farklı olarak rüyanın seyrini istediği gibi değiştirebilir, istediği gibi hareket edebilir. Hatta uyanıp tekrar uyuyunca rüyaya kaldığı yerden devam bile edebilir. (Crick & Koch, 2003)
KAYNAKÇA
Braun, A. R., Balkin, T. J., Wesenten, N. J., Carson, R. E., Varga, M., & Baldwin, P. (1997). Regional cerebral blood flow throughout the sleep-wake cycl. A Journal of Neurology.
Cai, D. J., Mednick, S. A., Harrison, E. M., Kanady, J. C., & Mednick, S. C. (2009). REM, not incubation, improves creativity by priming associative networks. (Cilt doi:10.1073/pnas.0900271106). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America.
Crick , F., & Koch, C. (2003). A framework for consciousness. ( 6). Nature Neuroscience.
Maquet, P., Peters, J., Aerts, J., Delfiore, G., Degueldre, C., Luxen , A., & Franck, G. (1996). Functional neuroanatomy of human rapid-eye-movement sleep and dreaming.
Walker , M. P., & Stickgold, R. (2004). leep-dependent learning and memory consolidation. (Cilt doi:10.1016/j.neuron.2004.08.031).
Walker , M. P., Liston, C., Hobson , J. A., & Stickgold, R. (2002). Cognitive flexibility across the sleep-wake cycle: REM-sleep enhancement of anagram problem solving. Cognitive Brain Research.
Çeviren: Duygu ÖZGÜR